شکاف کام و شکاف لب چیست و چگونه درمان می‌ شود؟

چه کسی دچار شکاف لب و کام (لب شکری) می‌ شود؟

شکاف لب همراه با شکاف کام یا بدون آن سالانه در ۷۰۰ نوزاد اتفاق می‌افتد و چهارمین نقض مادرزادی به شمار می رود.

این عارضه عمدتاً در کودکان آسیایی، آمریکایی لاتین یا بومی رخ می‌ دهد.

در مقایسه با دختران، در پسران شکاف لب همراه با شکاف کام یا بدون آن دوبرابر رخ میدهد.

با این‌ حال، در مقایسه با پسران شکاف کام بدون شکاف لب در دختران دو برابر است.
 

چه چیزی موجب شکاف لب یا کام می‌ شود؟

در اغلب موارد علت شکاف لب و کام شناخته‌ شده نیست. این شرایط قابل‌ پیشگیری نیست.

اکثر دانشمندان بر این باورند که شکاف‌ها به دلیل ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی رخ می‌ دهند.

این مسئله باعث می‌شود که احتمال وجود این شکاف در نوزادی که خواهر یا برادر، یا والدین یا اقوامی که این مشکل را داشته‌ اند بیشتر شود.

عامل بالقوه دیگر ممکن است به دلیل مصرف دارویی باشد که مادر در دوران بارداری استفاده کرده است.

برخی از داروها ممکن است موجب بروز شکاف لب و کام شوند.

نمونه چنین داروهایی شامل داروهای ضد تشنج، داروهای آکنه که شامل آکوتان و متوتروکسات هستند، داروهایی که معمولا برای درمان سرطان، آرتریت و پسوریازیس (یک بیماری شایع پوستی است که چرخه زندگی سلول های پوستی را بهم میزند.) استفاده می شوند.

شکاف لب و کام ممکن است در نتیجه قرار گرفتن در معرض ویروس ها یا مواد شیمیایی در دوران بارداری که جنین در رحم در حال رشد است، رخ دهد.

در شرایط دیگر، شکاف لب و کام ممکن است به علت وضعیت پزشکی دیگر باشد.
 

 

چگونه شکاف لب و کام تشخیص داده می شوند؟

از آنجایی که شکاف لب باعث تغییرات فیزیکی بسیار واضح می شوند، تشخیص شکاف لب یا کام بسیار ساده است.

سونوگرافی قبل از زایمان گاهی اوقات می تواند وجود شکاف را در جنین تعیین کند.

اگر شکاف در سونوگرافی قبل از تولد کودک شناسایی نشده باشد، آزمایش فیزیکی از دهان، بینی و سقف دهان وجود شکاف لب و کام را بعد از تولد کودک تعیین می کند. گاهی اوقات آزمایشات تشخیصی ممکن است به منظور تعیین یا رد وجود سایر اختلالات انجام شوند.1
 

علائم شکاف کام و لب

معمولاً شکاف موجود در لب بالایی و کام دهان بلافاصله بعد از تولد قابل تشخیص است.

این نقص مادرزادی معمولاً به این اشکال ظاهر می‌شود:

یک شکاف در لب و سقف دهان که می‌تواند یک یا دو طرف صورت را تحت تاثیر قرار دهد. 

شکاف لب تنها به شکل یک شکاف کوچک در این قسمت دیده می‌شود یا به سمت لثه‌ی بالایی و سقف دهان در قسمت زیرین بینی ادامه خواهد داشت .

یک شکاف در سقف دهان که تغییری در ظاهر ایجاد نمی‌ کند. 

گاهی شکاف تنها در ماهیچه‌ های قسمت نرم کام (کام شکافته زیرمخاطی) رخ می‌ دهد و قسمت پشتی‌ تر دهان را تحت تاثیر قرار می‌ دهد.

این نوع از کام شکافته چندان رایج نیست و ممکن است در هنگام تولد شناخته نشود و تنها با گذشت زمان و با شدت گرفتن علایم قابل تشخیص باشد. 

علایم و نشانه‌های لب شکری وشکاف کام شامل:

تغذیه‌ی دشوار 

بلع دشوار – امکان خروج مایعات و غذا از طریق بینی وجود دارد 

صدای تو دماغی 

عفونت‌ های گوش مزمن
 

عوارض جانبی شکاف کام و لب چگونه است؟

کودکان مبتلا به این نقص مادرزادی، بسته به نوع و شدت شکاف، با چالش‌های زیادی رو به رو هستند:
 

تغذیه‌ی سخت و دشوار

یکی از اولین نگرانی‌ های بعد از تولد بحت تغذیه‌ ی کودک مبتلا است. در حالی که بیش‌ تر کودکان مبتلا به لب شکری قادر به تغذیه با شیر مادر هستند، کودکان مبتلا به شکاف کام در مکیدن سینه‌ ی مادر با مشکلات زیادی رو به رو هستند. 
 

عفونت گوش‌ ها و از دست دادن شنوایی

کودکان مبتلا به شکاف کام اکثراً با خطر عفونت گوش میانی و از دست دادن شنوایی رو به رو هستند. 
 

مشکلات دندانی

اگر شکاف تا لثه‌ ی فک بالایی ادامه داشته باشد، احتمالاً رشد دندانی را تحت تاثیر قرار می‌ دهد. 
 

مشکلات گفتاری

از آن‌ جایی که کام در تشکیل صداها نقش اساسی دارد، در افراد دارای مشکل کام شکافته مشکلات گفتاری وجود دارد.

صدای تولیدی توسط این افراد بیش‌تر از طریق بینی تشکیل خواهد شد. 
 

چالش برانگیز بودن مقابله با شرایط بیماری

کودکان مبتلا به لب شکری یا کام شکافته با مشکلات اجتماعی، رفتاری و احساسی زیادی رو به رو می‌ شوند.

این مشکلات به دلیل ظاهر خاص و استرس ناشی از حضور در مراکز درمانی برای فرد ایجاد می‌ شود. 2
 

پیشگیری

پس از متولد شدن نوزادی با شکاف کام و لب در یک خانواده، والدین نگران متولد شدن فرزند بعدی با همین عارضه هستند.

بیشتر عوامل ایجاد کننده شکاف کام و لب قابل پیشگیری نیستند، ولی موارد زیر می تواند تاحدی موثر باشند:
 

مشاوره ژنتیک

اگر در خانواده تاریخچه شکاف کام و لب وجود دارد، باید قبل از بارداری با مشاور ژنتیک مشورت کرد.

مشاور ژنتیک احتمال به دنیا آوردن نوزادی با شکاف کام و لب را بررسی خواهد کرد.
 

استفاده از داروهای تقویتی

قبل از بارداری پزشک می تواند برخی داروهای تقویتی را با توجه به شرایط تجویز کند.

همچنین اکثر پزشکان مصرف اسید فولیک را ضروری می دانند. مادر باید در دوره بارداری تحت نظر پزشک باشد.


 

درمان لب شکری

درمان در کودکان دارای شکاف کام و لب (لب شکری) تا حد زیادی بستگی به شدت شکاف، سن کودک، وجود یا عدم وجود سندروم های ژنتیکی همراه و نقایص زمان تولد دارد.

جراحی اولیه لب، حدود در ۲-۳ ماهگی صورت می گیرد. جراحی اولیه کام نیز در حدود ۹ ماهگی انجام می شود.

اما زمان دقیق جراحی تحت تاثیر وزن کودک و روند رشد او و بیماری های همراه دیگر مانند بیماری های قلب بنا به نظر جراح، تغییر می کند.

بسیاری از کودکان با افزایش سن، نیاز به جراحی های بیشتر دارند. عمل های جراحی باعث ترمیم جای شکاف در صورت کودک می گردد و باعث بهبود روند تنفس، شنوایی و رشد گفتار و زبان می شود.

کودکانی که با شکاف کام و لب متولد می شوند، به خدمات درمانی دیگری مانند خدمات ترمیم دندان ها و گفتاردرمانی نیاز خواهند داشت.

توجه داشته باشید که فقط جراحی برای بهبود وضعیت گفتار کافی نیست! جلسات گفتاردرمانی برای این کودکان ضروری است.

برخی از عمل های جراحی تا زمانی که کودک به سن بزرگسالی نرسد، قابل انجام نیستند. زیرا این عمل های جراحی نیازمند تکمیل ساختار صورت و فک هستند.

در درمان کودکان دارای شکاف کام و لب، افرادی با تخصص های مختلف نقش دارند. جراح پلاستیک ابتدا تشخیص می دهد که چه زمانی برای جراحی مناسب است و آن را انجام می دهد. متخصص گوش و حلق و بینی و شنوایی شناس، مشکلات شنوایی ناشی از شکاف کام را بررسی می کنند.

دندانپزشک و متخصص ارتودنسی به مسایل دندانی کودک رسیدگی می کنند.

گفتاردرمانگر، وظیفه ارزیابی و درمان مشکلات تغذیه ای و رشد گفتار و زبان را بر عهده دارند.

مددکار اجتماعی، از خانواده های این کودکان حمایت می کند. حضور روانشناس هم در روند درمان الزامی است تا از مشکلات روحی و روانی خانواده ها و کودکان جلوگیری کند. همچنین خانواده ها با مراجعه به متخصص ژنتیک، می توانند درباره احتمال داشتن فرزند دیگر با همین مشکل، مشاوره بگیرند. 3

پی نوشت:
1.www.rastineh.com
2.www.drdr.ir
3.www.tavandarman.com